Na het herlezen van dit fantastische boek – niet hoe hij schrijft, maar wat hij schrijft (een typische gewoonte van iemand die zelf auteur is) – troffen de beangstigende parallellen met die van het Trump-regime me als een mokerslag. Eerlijk gezegd hield het mij uit mijn slaap en schreef ik dit artikel uit die schok van herkenning. Niet alleen een boekbespreking, maar ook wat dit boek bijdraagt aan het bewustzijn van de tijd waarin we leven.
Het moment van besef
Ik las zijn gedetailleerde beschrijvingen van 1933 over Duitse democraten die dachten dat Hitler en zijn nazi’s slechts een enkele tramhalte waren in het traject van de prille Duitse democratie na het einde van de Eerste Wereldoorlog. ‘Dat gaat wel voorbij’ dachten de conservatieve parlementsleden van de Reichstag die meenden dat Hitler wel onder controle kon worden gehouden. De redenering was simpel: de NSDAP heeft weliswaar 43% van alle zetels in het parlement maar geen meerderheid om alleen de politieke koers van Duitsland te bepalen. (Welk voorbeeld kennen we in ons eigen parlement?) Ze hadden het, zoals de geschiedenis liet zien, bij het verkeerde eind. De SPD, als tweede partij en de KPD (Katholieke Partij) vochten onderling terwijl de democratie instortte. Ze wisten geen eenheid te vormen en een gezamelijk front tegen de nazi’s.
Acht maanden van systematische afbraak
Trump begon zijn tweede termijn op 20 januari. Sindsdien heeft hij geloof ik al meer dan 200 presidentiële besluiten getekend en met elke handtekening een verdere afbraak van de democratie. Follett beschrijft hoe Hitler stap voor stap de Weimarrepubliek ontmantelde. Niet met één dramatische coup, maar door het langzaam uithollen van allerlei belangrijk instellingen en organisaties. Precies wat we nu in de USA zien gebeuren. Kijk maar!
Maart 2025: De advocatenjacht
- Trump vaardigde besluiten uit tegen meer dan 16 advocatenkantoren.
- Perkins Coie, een bekend advocaten collectief, verloor alle federale contracten omdat ze met succes Trump ter verantwoording riepen en Musk krabbelde terug onder dreiging van het intrekken van subsidie voor SpaceX en Tesla.
- Paul Weiss, een advocatenkantoor met meer dan 1000 juristen, moest 40 miljoen dollar pro bono werk beloven en hun diversiteitsbeleid schrappen om sancties tegen hen op te heffen.
- Het advocatenkantoor WilmerHale kreeg een sluitingsbedreiging omdat ze Robert Mueller, die de obscure praktijken van Trump aan de kaak hadden gesteld, hadden vertegenwoordigd.
Follett schrijft over hoe nazi’s joodse advocaten uitsloten. Trump doet hetzelfde met advocaten die hem hebben tegengewerkt!
April 2025: Universiteiten onder vuur
De universiteiten van Harvard, Columbia en Pennsylvania zijn allemaal bedreigd met het intrekken van federale steun en Harvard kreeg de grootste klappen te incasseren.
Het ministerie van Onderwijs kreeg opdracht onderzoek te doen naar ‘vijandige omgevingen.’ Columbia stond zelfs even op een federale zwarte lijst om gesloten te worden.
Hitler nazifiseerde de universiteiten en dwong de Duitse universiteiten in 1933 hun curriculum aan te passen. Hetzelfde script!
Juni/juli en augustus 2025: Soldaten op straat
Vanwege protesten tegen immigratierazzias in Los Angeles stuurde Trump 4.000 militairen van de Nationale Garde en 700 mariniers. Zowel de gouverneur en de burgemeester van LA protesteerden, helaas zonder enig effect, tegen de inzet. In augustus volgde de inzet van troepen in de hoofdstad van de USA, Washington DC. Het excuus dat Trump aanvoerde was de stijging van de criminaliteit en toename van de daklozen. Het tegendeel bleek overigens waar. De bekende aaneenschakeling van leugens. Maar, het blijft niet bij het inzetten van troepen in deze twee steden. Hij is van plan troepen in te zetten in 16 staten. Uiteraard democratische staten.
President Lyndon Johnson zette ook troepen in maar om deelnemers aan de mars voor burgerrechten te beschermen tegen de agressie van witte racisten. Trump zet troepen in tegen de bevolking om protesten neer te slaan.
Follett beschrijft hoe de bruinhemden van de SA-troepen (Dit waren de leden van de Strumabteiling) op Duitse straten huishouden, mensen in elkaar slaan, martelen en bestelen. De door Trump ingezette troepen dragen ook deels bruine uniformen.
De Machtigingswet van 2025
Hitler kreeg absolute macht door één stemming in het parlement omdat hij de Communistische Partij uitsloot van deelname aan de stemming. Dankzij beloftes aan de KPD om de katholieke kerk niet te zullen dwarszitten, in ruil voor hun stem, kreeg hij een meerderheid voor de wet.
- Trump omzeilt het parlement volledig met een waterval van presidentiële besluiten.
- Hij bevroor eerst alle federale uitgaven – van maaltijden voor ouderen tot medisch onderzoek. Toen de rechters zich ermee bemoeiden, trok hij het besluit in. Maar de boodschap was duidelijk: ik kan jullie financiering om zeep helpen wanneer ik dat maar wil.
- Onafhankelijke instanties, zoals de verkiezingscommissie en beurswaakhond, moeten nu hun regels laten goedkeuren door het Witte Huis. De scheiding der machten wordt weggeveegd met pennenstreken.
- Het Department of Government Efficiency, beter bekend als Doge, opereert als een parallelle regering. Ze ‘zuiveren’ federale diensten onder het mom van kostenbesparingen. Politieke wetenschappers noemen dit ‘staatskapitalisme’, gedefinieerd als een economisch systeem waarbij de staat een grote, actieve rol speelt als eigenaar en beheerder van bedrijven en kapitaal.
Bruinhemden in Los Angeles en Washington
De beelden uit juni en augustus zijn schokkend. Demonstranten tegenover soldaten in gevechtsuitrusting wat verder geweld alleen maar uitlokt. Gevolg: brandende auto’s, gebruik van traangas en tal van arrestaties. Trump twitterde dat de troepen ‘geweldig werk’ doen voordat ze überhaupt waren gearriveerd. Hij noemde de protesten ‘linkse rellen’ van ‘betaalde provocateurs.’ Het excuus voor de inzet van ‘bruinhemden’ in Washington is al genoemd.
Gouverneur Newsom van Californië schreef een boze brief aan minister van Defensie Hegseth. Hij eiste de troepen van zijn Nationale Garde, (iedere staat heeft die) terug en beweerde dat Trump de wet van 1878 overtrad die militaire handhaving verbiedt. De rechtszaak loopt nog. Intussen staan er nog steeds soldaten in Los Angeles en Washington en straks ook in Chicago.
Follett laat zien hoe de SA-troepen van Hitler ‘orde’ brachten in Duitse steden.
Trump doet precies hetzelfde in Amerikaanse steden.
Religie als wapen
Hitler gebruikte christelijke symboliek om zijn zin te krijgen. Hij beloofde ‘christelijke waarden’ te beschermen tegen communisme en secularisme. Veel kerken geloofden hem en gaven deze boodschap aan hun leden door. Dit was ook de reden dat het Vaticaan niet tegen hem in opstand kwam.
Trump doet hetzelfde. 80% van witte evangelische christenen steunt hem, ondanks dat zijn persoonlijke gedrag haaks staat op hun eigen normen. Ze zien Trump als ‘Gods instrument’en kopen voor enorme bedragen plaatjes, buttons, t-shirts, petjes, stickers en spandoeken met zijn afbeelding om dit uit te dragen. Alternatieven voor de swastika van het nazisme. Christelijk nationalisme is tot staatsideologie verheven en een scheiding van kerk en staat vervaagt..
Op zijn eerste dag schafte Trump transgenderrechten in het leger af, precies zoals Project 2025 voorschrijft; het 900 pagina’s tellende handboek dat Trump tijdens de verkiezingscampagne ontkende te kennen. Hij voert het letterlijk uit; punt voor punt!
De verdeelde oppositie
Follett beschrijft heel precies hoe de SPD en KPD elkaar bevochten terwijl Hitler de macht greep. Amerikaanse democraten doen hetzelfde. Je ziet de gematigden tegenover de progressieven staan. De oude garde tegen de nieuwe generatie. Iedereen heeft kritiek op elkaars strategie. Niemand heeft een uitgedacht plan om Trump te stoppen.
De nationale media blijven bijna kritiekloos ‘beide kanten’ belichten van wat openlijk een autoritaire machtsgreep is. Republikeinse leiders knikken instemmend of zwijgen terwijl ze vroeger Trump voor rotte vis uitscholden en nu een bruine arm halen om een leuk en goed betaald baantje in de regime te krijgen.
Bernie Sanders, van de onafhankelijke partij is de USA die op zich niet zoveel voorstelt, zei het op televisie: ‘We hebben een president die dit land snel naar autoritarisme leidt.’ Maar Sanders is 83. Wie neemt het over? De democratische gouverneur Newsom?
Normale mensen die het te laat begrijpen
Follett beschrijft in zijn boek gewone mensen zoals die toen en nu op straat herkenbaar zijn. Mensen die hun leven leiden terwijl de wereld verandert. Ze merken de ontstane ellende pas als het te laat. Waarom? Omdat ze niet de moeite nemen zich in politieke ontwikkelingen te verdiepen en voor zoete koek slikken wat politieke leiders uitkramen, ook al is dat baarlijke onzin, verpakt is leugens en meningen en feiten geen rol meer spelen.
Ik denk aan die Duitse leraar in het boek van Follett die dacht dat de nazi’s wel zouden kalmeren als ze eenmaal aan de macht waren. Of de journalist die geloofde dat de grondwet hen zou beschermen of de restauranthouder in Berlijn die alleen maar lekker wilde koken en een fijne ontmoetingsplaats wil geven voor seksueel gelijkgestelden.
De volgende vragen zijn dus gerechtvaardigd:
– ‘Hoeveel Amerikanen denken nu hetzelfde?’
– ‘Het systeem zal hem wel tegenhouden.’
– ‘De rechtbanken zullen ingrijpen.’
– ‘Volgend jaar zijn er tussentijdse verkiezingen.’
– ‘Trump kan niet voor de derde keer president worden.’
Follett laat zien dat het systeem niemand tegenhoudt die het systeem zelf afbreekt.
Augustus 2025: waar staan we nu?
Trump heeft volgens Reuters een historisch lage populariteit van 40%. Hitler had ook een minderheidssteun toen hij de macht greep. Populariteit doet er niet toe als je de het systeem controleert.
De Nationale Garde staat nog steeds in Los Angeles en Washington. Advocatenkantoren zijn bang om oppositiefiguren te vertegenwoordigen. Universiteiten letten op hun woorden. Federale ambtenaren worden vervangen door loyalisten en tal van journalisten durven geen confronterende vragen meer te stellen uit angst hun baan te verliezen.
Rechters die zich tegen Trump’s acties uitspreken worden belachelijk gemaakt of bedreigd terwijl hij hun uitspraken negeert of ze aanvecht bij rechtbanken waar hij rechters heeft benoemd, ongeacht hun onpartijdige geschiktheid, die de wet aan hun laars lappen.
Tegenwoordig gaan de ontwikkelingen een stuk sneller dan in Nazi Duitsland. Communicatie verspreidt zich sneller en zijn er meer propagandakanalen die desinformatie verspreiden; Fox voorop.
Nog even deze checklijst
In Follett’s boek realiseren gewone Duitsers te laat wat er gebeurt. Academici, journalisten, politici denken ‘het kan hier niet gebeuren’ tot de tanks voor hun deur staan.
Amerika staat volgens mij niet op hetzelfde kruispunt als Duitsland in 1932. Amerika is het Duitsland van 1933.
De parallellen zijn niet alleen opvallend – ze zijn identiek omdat Trump letterlijk Hitler’s handleiding. Ik vink ze even voor je af:
✓ Net als Hitler is Trump een veroordeelde crimineel
✓ Troepen tegen eigen bevolking inzetten
✓ Juridische oorlogvoering tegen tegenstanders opvoeren
✓ Aanstelling Pro-Trump rechters
✓ Controle over onafhankelijke instituties
✓ Academische zuivering
✓ Executive orders om de grondwet te omzeilen
✓ Religieuze docrines gebruiken om legitiem over te komen
✓ Verdeelde oppositie die faalt te reageren
✓ Verkiezingsfraude (bepaalde kiezers uitsluiten van stemmen)
✓ Bewuste verdraaiing van feiten door propagandaleugens
Er zijn allerlei mensen die vinden dat je in commentaren op hedendaagse politieke gebeurtenissen geen vergelijkingen mag maken met wat het Nazi-regime heeft gedaan. ‘Zo erg is het hier absoluut niet’ wordt als argument aangedragen. We mogen hopen dat het zo erg nooit meer zal worden. Maar, wie de ogen sluit en de mond niet opentrekt bij het vaststellen van een flink aantal overeenkomsten tussen wat er anno 2025 in de USA gebeurt, is ziende blind en horende doof!
Ik ben bang dat dit artikel een ‘Don’t look up’ effect zal hebben, zoals in de film met deze naam, tenzij dit duizenden keren wordt gedeeld, in iedere taal denkbaar!
