Als ghostwriter en uitgever die zich richt op leesgemak, blijf ik mij verbazen over het eigenzinnige gedrag van veel uitgevers. Terwijl de *wetenschap glashelder aantoont dat linklijnende tekst beter leesbaar is, blijft de sector massaal vasthouden aan uitgevulde tekst. Waarom?
De macht van de gewoonte
De verklaring begint in het verleden. Sinds Gutenberg wordt tekst uitgevuld. Die strakke, rechthoekige tekstblokken golden als bewijs van vakmanschap. Generaties later zijn we nog steeds gevangen in dit denkpatroon. We associëren die perfecte tekstblokken met “serieuze” publicaties, alsof leesgemak ondergeschikt is aan wat we gewend zijn.
Esthetiek boven lezersgemak
Hier wordt het pas echt frustrerend. Uitgevers rechtvaardigen hun keuze met argumenten over “visuele rust” en “formele uitstraling”. Die twee strakke verticale lijnen aan de zijkanten geven een “geordende indruk”, beweren ze. Linklijnende tekst met zijn natuurlijke, onregelmatige rechterkant? Dat wordt afgedaan als “rafelig” of zelfs “slordig”.
Maar laten we eerlijk zijn: voor wie maken we eigenlijk boeken en kranten? Voor de lezer of voor het designjaarboek? Die Grand Canyons van witruimte die door uitgevulde tekst lopen, verstoren het leesritme. De ongelijkmatige woordafstand dwingt onze ogen tot constant aanpassen. Wetenschappelijk onderzoek toont dit keer op keer aan. De uitgeefsector verdedigt zich met het argument dat zij over “professionele typografische middelen” beschikken. Met dure software als Adobe InDesign kunnen ze woordafbreking optimaliseren en spatiëring aanpassen om de ergste uitwassen te voorkomen.
Maar dit argument mist het punt volledig. Waarom zou je überhaupt energie steken in het “repareren” van een tekstvorm die inherent minder goed leesbaar is? Het is alsof je opzettelijk een hobbelige weg aanlegt en vervolgens trotse verhalen vertelt over je geavanceerde Citroën-DS-vering.
Ruimtebesparing als excuus
Dan is er nog het argument van “efficiënt ruimtegebruik”, vooral bij kranten. Het verschil is minimaal, erkennen ze zelf, maar het draagt bij aan een “compact ontwerp”. Opnieuw: leesgemak wordt opgeofferd aan esthetische gedoe.
Tijd voor een andere afweging
Als schrijver en uitgever die leesgemak serieus neemt, maak ik een andere keuze. Traditie en esthetiek zijn mooi, maar niet ten koste van mijn lezers. De wetenschap is duidelijk, en daarom kies ik voor linkslijnende tekst. Want uiteindelijk gaat het niet om hoe fraai een pagina eruitziet in de laptop van de vormgever, maar hoe prettig iemand thuis op de bank zijn boek kan lezen.
* Universiteit van Limerick – “Writing accessible content”: Links uitlijnen verhoogt de leesbaarheid en vermindert cognitieve belasting bij mensen met dyslexie of mild visuele beperkingen. Uitgevulde tekst veroorzaakt daarentegen onregelmatige tussenruimtes waardoor het minder toegankelijk.
