Als een bepaalde stelling maar lang genoeg wordt herhaald krijgt het vanzelf een waarheidskenmerk; dus ook volkomen onzinnige stellingen. Als die stelling dan ook nog eens uitgebreid in een boek, op de tv, in blogs, Tweets en welk ander medium dan ook wordt uitgelegd en beargumenteerd, is er bijna niemand die meer tegen die stelling in durft te gaan. Het ‘beruchte’ griepvirus waar voormalig minister Ab Klink zich aan heeft geprikt, is daarvan een bekend voorbeeld. Wereldwijd werd er beweerd dat er een pandemie zou ontstaan terwijl het een van de meest ‘onschuldige’ griepvirussen bleek te zijn.
Brainstormen is een mooi voorbeeld van zo’n stellingname die in 1948 het levenslicht zag door de publicatie van een boek van de in 1966 overleden Alex Faickney Osborn. Hij was de eigenaar van destijds het grootste reclamebureau van de wereld, BBDO, en hij publiceerde daarvoor en daarna veel over het onderwerp ‘creativiteit’.
Minder is meer
Het brainstormproces zou, als je in een groep bij elkaar kwam, meer ideeën en creativiteit opleveren dan als men dit aan individuen overliet. Hoe groter de groep hoe meer ideeën was de stelling. Slechts enkele jaren na de eerste publicaties over brainstormen (1958) onderzochten drie wetenschappers van de Stanford Universiteit in Californië dat de beloofde wonderen die brainstormen zou opleveren leuk bedacht waren, maar wetenschappelijk geen hout sneden. Uit hun onderzoek bleek dat vier individuen, onafhankelijk van elkaar, in dezelfde tijd, aanzienlijk meer ideeën produceerden (zo’n 40%!) dan een brainstormgroep van vier mensen.
Zelf heb ik ook geëxperimenteerd met brainstormen en daaruit bleek dat, hoe kleiner de groep, hoe meer ideeën er op tafel kwamen. Op zich is het principe van ‘minder is meer’ niet beperkt tot die brainstormsessies. Hetzelfde gaat op voor vergaderingen, werkoverleg, kortom processen waar veel mensen bij elkaar komen voor het nemen van beslissingen. Hoe meer deelnemers er aan een overleg deelnemen, hoe minder effectief de uitkomsten zullen zijn. Dan praten we nog niet over de hoeveelheid tijd die nodig is om tot besluitvorming te komen. In dit kader verwijs ik graag naar het grootste en duurst betaalde ‘brainstormcircuit’ dat wij ook wel de Tweede Kamer noemen. Eindeloos praten maar weinig originele ideeën. In feite gaan in brainstormsessies waarschijnlijk meer goede ideeën verloren omdat er altijd mensen zijn die zich niet aan de spelregels van het brainstormen houden en door hun plotselinge ‘geniale’ invallen, niet in de gaten hebben dat een goed idee van een ander, zonder veel na te denken, van tafel wordt geveegd.
Positieve effecten
Als uit onderzoek duidelijk blijkt, dat brainstormen bijna nooit praktische nieuwe ideeën oplevert, waarom wordt er tot op heden dan nog zoveel tijd mee verspild, zult u zich misschien afvragen? Het eerder genoemde onderzoek van Stanford gaf ook daar een antwoord op. Door mensen bij elkaar te brengen wordt de illusie gewekt dat hun stem gehoord wordt en dat zij daarmee het gevoel krijgen invloed te kunnen uitoefenen. Met andere woorden; brainstormen is leuk, gezellig en geeft de deelnemers een gevoel van belangrijkheid! Kijkt u binnen uw eigen organisatie maar eens wat al die vergaderingen nu eigenlijk opleveren en wie daarbij het hoogste woord voeren en wiens ideeën worden uitgevoerd. De deelnemers wikken, maar in nog teveel gevallen vrees ik, beschikt de voorzitter. (Lees: de directeur/voorzitter, de manager/voorzitter.)
Creativiteitsproces
Marinus Knoope beschrijft in zijn boek ‘De creatiespiraal’ de twaalf stappen die nodig zijn om tot het realiseren van creatieve ideeën te komen. Twee belangrijke stadia bij dit proces zijn: *inspiratie en selectie. De eerste vraag die dus beantwoord moet worden is:’Waar komt inspiratie vandaan om nieuwe ideeën te kunnen produceren?’ Het antwoord op deze vraag is ‘associatie’. Het leggen van verbanden tussen bestaande kennis en nieuwe inzichten/informatie. Deze eerste stap is cruciaal en het is dan ook niet zinvol om mensen bij elkaar te brengen om een bepaald probleem op te lossen als zij niet ter zake kundig zijn en/of geen creatieve aanleg hebben getoond, want de bijdrage die zij kunnen leveren is dan gering of volledig afwezig. Bovendien, als er onder deze groep ondeskundigen iemand zit die zijn/haar mondje goed weet te roeren, leidt dat alleen maar af van het doel en verstoort het denkpatroon van de deskundigen.
Natuurlijk kan ondeskundigheid worden omgezet in deskundigheid door (zelf)studie, maar dat zal wel duidelijk zijn denk ik. Men hoeft dus niet perse vakdeskundig te zijn om creatieve ideeën te kunnen ophoesten. U leert waarschijnlijk niets meer uit een boek dat u van voor naar achteren kent, maar mogelijk krijgt u nieuwe inzichten voor innovatie door kennis te verzamelen over dat bepaalde onderwerp via andere bronnen. Met name kruisbestuiving via een goed samengesteld netwerk kan daarbij enorm helpen om een ‘aha erlebnis’ te krijgen.
Een praktijkvoorbeeld:
Indien u uw verkopers naar verkooptrainingen blijft sturen, kunnen ze op den duur de materie midden in de nacht van achter naar voren opdreunen. Eigenlijk zijn ze uitgeleerd als ze zich niet leren verplaatsen in de visie op verkopen door andere ogen; die van de inkoper! Door ze naar een inkoopcursus te sturen of ze informatie over inkoopprocessen aan te bieden, zal hen mogelijk wel op goede ideeën brengen.
Het slimme onbewuste
De meest briljante ideeën komen overigens niet tot stand door bewuste denkacties! Professor Ap Dijksterhuis beschrijft in zijn boek ‘Het slimme onbewuste’ hoe met name het onbewuste een aanzienlijk grotere rol in ons leven speelt dan het bewuste en dat met name de meest briljante mensen uit de wetenschappelijke geschiedenis hun beste ideeën danken aan een onbewust moment. U zult als ondernemer ook vast wel eens hebben ervaren dat u, soms op de gekste plaatsen en zonder daaraan bewust te denken, de meest briljante invallen kreeg waardoor u een dienst en/of product met succes in de markt kon zetten. De oude wijsheid om ‘er eens een nachtje over te slapen’ levert volgens onderzoek van o.a. Dijksterhuis aantoonbaar betere resultaten op dan het afpeigeren van uw hersenen om een oplossing voor een probleem te vinden. Gun de storm in uw brein daarom wat rust en laat uw onbewuste het werk voor u doen. Het spaart tijd en levert een beter resultaat op.
